Kunst verkopen - Geschiedenis 3
De inner circle
Echte kunst wordt tegenwoordig als zodanig benoemd en onderling verkocht door een kleine, selecte groep, die een behoorlijk hoge toelatingsdrempel kent die vaak bepaald wordt door een "ballotage"-commissie die op subjectieve gronden (objectieve grondslagen bestaan niet in de kunst) mensen al dan niet toelaat. Ook het meenemen van een flinke hoeveelheid sponsorgeld wil de toetreding nog wel eens wat versoepelen. Daarnaast geeft een exentriek gedrag nog wel eens wat bekendheid, net als het maken van spraakmakende "kunst" zoals een handtas maken van een zelfgewurgde kat of het ombouwen van een dode kat tot drone.
Ben je als kunstenaar eenmaal tot de "inner circle" van kunstenaars, kunsthandel en kunstkopers doorgedrongen, dan is dit blog totaal overbodig geworden en kunt u het verder vergeten. Je werk als kunstenaar wordt dan alleen al gekocht omdat je tot deze "inner circle" behoort en niet zozeer meer vanwege de schoonheid of aantrekkelijkheid van het werk zelf. Wat je als kunstenaar ook maakt, het zal kritiekloos "mooi" zijn en tot " waardevol" worden benoemd. Of je als kunstenaar tot deze kringen door kunt dringen is een vrij onvoorspelbaar gebeuren, waar je zelf als kunstenaar weinig aan toe kunt voegen.
Het overkomt je of het gebeurt gewoon nooit. Je wordt niet ontdekt en zult daarmee moeten leren leven. Op zoek gaan naar het waarom is zinloos in een kunstwereld die nu eenmaal voor een groot deel op emotie en onderlinge dienstverlenign draait in plaats van op rationele besluitvorming. Wat dat betreft is de kunstwereld volledig te vergelijken met de voor velen ondoorgrondelijke werking van de handel op de effectenbeurzen etc.
Sommige aandelen zijn publiekslievelingen die voor de meest bizarre prijzen verkocht kunnen worden terwijl fondsen die een hoog rendement opleveren maar die niet voldoende sexy zijn om op te vallen, zwaar ondergewaardeerd blijven. Het is zinloos om dit verschijnsel te bestuderen. Doodgewoon omdat er geen reden voor bepaalde ontwikkelingen is, anders dan dat men kritiekloos achter elkaar aanloopt. In de effectenwereld spreekt men van kuddedieren. In de kunstwereld is dat vaak niet veel beter.
Omdat veel mensen van deze situatie afhankelijk zijn (denk aan kunstenaars, de kunstkenners, de galeries etc) heeft niemand er veel belang bij deze situatie aan de kaak te stellen, laat staan dat men geneigd is om er iets aan te doen.
Rond deze "inner circle" vinden we een groep klanten met veel geld. Zij kopen het werk wat in de inner circle gemaakt wordt kritiekloos. In het algemeen niet omdat men het werk zelf mooi vindt, maar omdat men er van uitgaat dat de prijs niet alleen wel waard zal zijn maar dat het ook mogelijk zal zijn het werk later weer te verkopen tegen een hogere prijs. Daarnaast is er de niet geringe werking van een kunstwerk als statussymbool in een wereld waar een Porsche al als enigszins "ordi" wordt gezien. Deze klanten fungeren als brandstof om de motor van de inner circle draaiende te houden. Ook hier zien we een parallel met de effectenwereld waar men ook bereid is om meer dan honderd keer de realistische prijs voor een aandeel te betalen alleen omdat men er van uitgaat dat er ook wel een keertje iemand voorbij zal komen die er honderdvijftig keer de winst voor neer wil leggen.
Effecten op het publiek
Een bijkomend effect van de publiciteit die deze inner circle genereert is dat het grote publiek het niet al te serieus neemt en het begrip voor de kunstuitingen gering is. Waar groepen mensen lyrisch kunnen worden van een vloer van pindakaas of een dode kat die tot handtas is omgebouwd, wekt het bij anderen meer een gevoel van verbazing of verbijstering op. Een verbazing die gemakkelijk om kan slaan in een zekere weerzin, die de kans dat men ooit van afstandelijk beschouwer een geïnteresseerde koper gaat worden alleen maar kleiner maakt.
Effecten op de kunstenaars
Niet alleen op het grote publiek heeft de "inner circle" effect. Ook grote groepen kunstenaars worden er door aangestoken of zo men wil: Besmet. Men ziet wat er gemaakt wordt en vele kunstenaars relateren dat aan het eigen werk en komen -niet zelden terecht- dat hun werk kwalitatief en vooral qua techniek beslist niet onderdoet van wat peperduur wordt verkocht. Dit leidt nog wel eens tot een houding bij de kunstenaar van: "mijn spullen zijn zo mooi, die verkopen uiteindelijk ook zichzelf wel". Op zich is dat prima maar het leidt wel tot een gevaarlijk bijverschijnsel:
Deze kunstenaars hebben namelijk de neiging om achterover te leunen en te wachten tot ze definitief ontdekt worden om dan tot het heilige der heiligen toegelaten te worden. Dat gebeurt niet. En de meeste kunstenaars zitten tot over hun oren in de voorraden kant-en-klare werken die ze aan de straatstenen niet kwijt raken. Waarom? Doodgewoon omdat het te duur is voor de doelgroep. Het publiek dat het dure werk van de innercircle koopt ziet deze niet-doorgebroken kunstenaar met een nog onbekende naam in het kunstwereldje niet staan omdat niet gegarandeerd is dat het geïnvesteerde geld er ooit weer uit komt. Het publiek dat het werk van minder bekend kunstenaars die niet echt doorgebroken zijn wel koopt doet dat meestal in een andere prijsklasse én dat publiek koopt ook een ander soort werk.
In de effectenwereld zijn veel onbekende en onbeminde aandelen waar weinig handel in is en die vaak een lage koers hebben. Niemand die ze hebben wil. Totdat ze hier en daar doorbreken en geleidelijk aan steeds sneller gaan stijgen om uiteindelijk op te vallen bij het grote publiek. Dan gaat de koers plotseling als een speer omhoog. Hetzelfde kan natuurlijk gebeuren bij het goedkoop kopen van werk van een nog onbekende kunstenaar. Mocht deze plotseling doorbreken dan kunnen aankopen uit de beginperiode zeer interessante aankopen zijn geweest.
Effecten op gemaakte kunstwerken
Werk van de inner circle is vrijwel zonder uitzondering abstract. Op figuratief of nog erger, realistisch werk zit in die groeperingen niemand te wachten. Een enkel impressionistisch werkstuk of expressionistisch werk kan misschien nog als maar niet al te duidelijk is wat het voor moet stellen. Dit abstracte werk spreekt een relatief kleine groep van kopers aan. Maar voor vele kunstenaars is abstract toch het ultieme doel waar de eeuwige roem en het grote geld mee binnengehaald gaan worden.
Voor de meeste kopers uit het "grote publiek" is abstract werk toch vooral iets waar men aan voorbij loopt, niet zelden vergezeld van de opmerking dat het achterneefje van drie dat beslist ook kan. Men begrijpt er niets van en trekt dan de conclusie dat dit dus wel "echte kunst" zal zijn. Kunst uit en voor een andere wereld dan de eigen wereld. Een kunstvorm waar men niets mee heeft, waar nauwelijks interesse voor is en waar men dus rustig aan voorbij kan gaan. Hierdoor valt een enorm grote groep potentiële kopers af, zowel door directe als indirecte effecten.
Maar er wordt ook een groep aangetrokken door duur abstract werk. Dit zijn degenen die graag aan hun omgeving tonen "verstand" te hebben van de materie en dat graag tonen door grote, zeer opvallende werken aan de muur te hangen.
Effecten op de tussenhandel.
De galerie speelt natuurlijk ook een rol in deze wereld. Galeries zijn meestal qua aantal vierkante meters niet groot en kunnen daardoor slechts een beperkt aantal werken exposeren. Wil men dan toch brood op de plank hebben dan zal er op deze werken uiteraard een flinke omzet gemaakt moeten worden. Dat betekent een flinke provisie op niet al te goedkope werken. Inclusief btw en andere kosten is het niet vreemd als de oorspronkelijke vraagprijs van de kunstenaar voor de koper verdubbeld wordt. Dit prijsopdrijvende effect heeft tot gevolg dat het toch al niet echt grote aantal kopers drastisch zal dalen en dat de drempel voor nieuwe kopers steeds hoger wordt. Ook de galeries zullen dus duur materiaal gaan verkopen en door de eerder genoemde oorzaken zal ook dit veelal abstract werk zijn.
De minder ontwikkelde koper zal hier als gezegd aan voorbij lopen en tot de ontdekking komen dat kunst "niet zijn ding is", zoals dat tegenwoordig heet. Deze minder ontwikkelde groep is echter wel verreweg de grootste in qua handelspotentie de meest interessante groep. De groep kopers en handelaren rond de inner circle heeft elkaar immers allang gevonden. Het is voor zowel kunstenaar, galerie en kunstkoper nauwelijks interessant om daar nog enige moeite in te steken om daar aansluiting bij te vinden.