Allegorisme

Een bekende stroming in de Barok is het allegorisme. De kunstenaar probeert in de allegorie een vorm van een boodschap uit te dragen door van bepaalde voorstellingen en objecten gebruik te maken. Er wordt wel gesteld dat de allegorie voortkomt uit het feit dat ook de kunstenaar in zijn werk (voornamelijk schilderijen) een boodschap uit wilde dragen. Dit in reactie op de steeds belangrijker en beroemder wordende dichters en schrijvers, die dankzij de uitvinding van de boekdrukkunst hun werk nu gemakkelijk konden verspreiden. En waar die dichters en schrijvers woorden en zinnen tot hun beschikking hadden om hun mening te geven, gebruikte de kunstenaar de allegorie.

De objecten die men gebruikte dienden om een bepaalde emotie of herkenning los te maken. Herkenning zat hem in het gebruik van symbolen.v Een bekend voorbeeld van een allegorie is vrouwe justitia met het zwaard en de weegschaal. Zij is daarbij de personificatie en dus een allegorie van het abstracte begrip "recht". Maar ook werden zaken als schedels, dode dieren, verwelkte bloemen en rottend fruit ingezet, met name om het vergankelijke van het bestaan en de altijd naderende dood uit te beelden.

ALLEGORIE IN DE PUBLIEKE ZAAK

In de barok werd kunst ingezet om bepaalde doelen te bereiken en dat was dus bij de allegorie niet anders. Zo was er het gebruik in de publieke zaak, waarbij kerkelijke en politieke standpunten verdedigd dan wel juist bestreden dienden te worden. Hiertoe werden publieke figuren en kerkelijk leiders vaak flink pompeus en met veel grandeur afgebeeld. Dure, luxe kleding, fraai en sierlijk wapentuig en een bijpassende omgeving.

DE ALLEGORIE IN DE PRIVÉ OMGEVING

Maar niet alle opdrachtgevers waren de kerk en de staat meer. Ook particulieren speelden nu een rol van betekenis en zij wilden bepaalde opvoedkundige deugden uitdragen middels de werken die ze lieten vervaardigen. Zaken als wellust en overdaad moesten zeker in het calvinistische Noord Nederland bestreden worden. En dat soort zaken werd dan ook min of meer karikaturaal in beeld gebracht en belachelijk gemaakt. Daarnaast speelde het formaat van de werken een rol, omdat ze in de woonkamer een plek moesten krijgen in plaats van in een grote kerk of raadszaal.

In de werken van de bekende Nederlandse schilders uit de gouden eeuw zijn hier veel voorbeelden van te vinden. Als je er op let is er op veel van hun werk wel een allegorisch onderwerp geplaatst.